Người đại diện cho Lãnh sự quán, Roger Casement, đã trải qua hơn 3 tháng ở Congo và sau đó trở về Anh viết báo cáo, tố cáo tội ác của Leopold II. Các tác phẩm ông đã xuất bản như: The heart of darkness, Red rubber: The story of the rubber trade flourishing on the Congo in the year of grace 1906. Những báo cáo chính thức này có giá trị cao, tạo nên làn sóng phản đối rộng khắp. Đến giữa năm 1907, chính quyền Congo và Bỉ bắt đầu đồng ý đàm phán và ký hiệp ước hòa bình. Leopold II mất vào tháng 12/1909. Phải đến 1913, việc chuyển giao quyền lực mới được thực hiện hoàn toàn.
Trong thời gian cai trị của Leopold II, cao su là nguyên liệu thô có giá trị nhất được xuất khẩu khỏi Congo. Lúc đầu, năm 1888, nó chỉ chiếm một lượng nhỏ khoảng 10% giá trị xuất khẩu, sau đó tăng lên 50% vào năm 1896, 70% vào năm 1898 và 90% vào năm 1901. Những số liệu thống kê cho thấy, xuất khẩu nguyên liệu thô đạt giá trị khoảng 14 triệu bảng Anh từ năm 1898 – 1905, trong khi nhập khẩu chỉ khoảng 6 triệu bảng Anh. Lượng cao su xuất khẩu hàng năm khoảng 4.5 – 6 ngàn tấn.
Tuy nhiên, ảnh hưởng của chế độ cai trị Leopold II đối với dân số của Congo là rất lớn. Trong những năm 1880, dân số của Congo khoảng 25 triệu người, tới giữa những năm 1930, số liệu chính thức là 8 – 10 triệu người. Vì thế, nhìn chung có khoảng 10 – 15 triệu người dân bản xứ ở Congo đã biến mất trong giai đoạn cai trị của Leopold II. Tất nhiên có nhiều lý do cho vấn đề này như dịch bệnh, nghèo đói nhưng có thể thấy sự cai trị độc tài, tàn khốc của Leopold II, đặc biệt trong việc khai thác cao su có tác động mạnh mẽ đến sự giảm dân số của Congo. Người dân phải thu hoạch cao su từ 20 – 25 ngày một tháng để đáp ứng đủ mức thuế cao su, khiến họ không đủ thời gian để trồng trọt, chăn nuôi, xây lều trại. Điều này làm cho họ kiệt sức, bệnh tật, đói kém và dẫn tới cái chết. Giả sử, khoảng 7.5 triệu dân ở Congo đã chết do ảnh hưởng của việc khai thác cao su, và khối lượng cao su thu hoạch được khoảng 75 ngàn tấn (75 triệu kg). Vậy một người chết chỉ đáng giá 10 kg cao su, thật tàn khốc và không đáng để thực hiện.
(Hết)
Tham khảo từ sách Tears of the tree, John Loadman, Oxford University Press, 2005, trang 134 – 142
(vtp-vlab-caosuviet)
