Chính quyền Leopol II ở Congo bắt đầu sụp đổ với sự xuất hiện của Edmund Dene Morel. Morel có mẹ là người Anh, ba là người Pháp. Mười 17 tuổi, ông chuyển từ Paris tới Liverpool và trở thành nhân viên của công ty vận chuyển đường biển Elder – Dempster. Morel không có lịch sử hoạt động chính trị cũng như không biết và quan tâm nhiều về châu Phi. Công ty của ông nhận tất cả hợp đồng vận chuyển hàng hóa tới hoặc rời khỏi Congo. Với công việc kiểm soát hàng hóa, Morel nhanh chóng nhận thấy có điều bất thường xảy ra ở Congo. Các chuyến hàng rời khỏi Congo có lượng ngà voi và cao su lớn hơn mức công bố rất nhiều, trong khi 80% hàng được chuyển tới Congo không đem lại lợi ích cho người dân bản xứ vì chủ yếu là súng ống và đạn dược. Sau cuộc nói chuyện không thành về vấn đề này với quản lý công ty, vào năm 1901, 28 tuổi, Morel xin thôi việc và bắt đầu viết báo tố cáo việc làm của Leopold II ở Congo. Nhưng phải 2 năm sau, ông mới làm chủ tờ báo “The West African Mail” để tự do biên tập tất cả những thông tin mà không bị hạn chế.
Với cách viết rất mạnh mẽ và những thông tin chính xác, các bài viết của Morel nhanh chóng thu hút được nhiều người đọc. Khi tên tuổi của Morel nổi tiếng, ông nhận được ngày càng nhiều bài viết, báo cáo, hình ảnh, bằng chứng về sự đàn áp, bóc lột lao động bản xứ ở Congo, làm cho bài viết của Morel có sức thuyết phục cao hơn.
Đến năm 1903, việc làm của Morel cũng mang lại kết quả nhất định. Nghị viện Anh bắt đầu tin tưởng các bài viết của Morel, nghi ngờ về việc xây dựng khu vực tự do thương mại ở Congo của Leopol II. Nghị viện đã yêu cầu Lãnh sự quán ở Congo điều tra về vấn đề này.
(Còn tiếp)
Tham khảo từ sách Tears of the tree, John Loadman, Oxford University Press, 2005, trang 125 – 131
(vtp-vlab-caosuviet)
